Kazak, Türkmen ve Kıbrıs Türklerinin halk inançları ile gelenekleri üzerine karşılaştırmalı bir inceleme

Abstract

İnanç olgusu en eski devirlerden günümüze kadar insanların temel sosyal ihtiyaçlarından biri olmuş ve tarih boyunca milletlerin kültürlerinin şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Türk kültür atlasının oluşumunda da çeşitli dinlerin, inançların ve inanç sistemlerinin etkisi olmuştur. Sözgelimi en eski çağlarda etkisini gösteren animizm, totemizm, daha sonraları Şamanizm, Gök Tanrıcılık ve en sonda da Müslümanlık kültürün şekillenmesinde önemli bir rol oynamış ve halk inançlarının temellerini oluşturmuştur. Çalışmanın araştırma alanı olarak belirlenen Kazakistan, Türkmenistan ve Kuzey Kıbrıs’ta da özellikle animizm, totemizm, Şamanizm, Gök Tanrıcılık ve Müslümanlığın halk inançlarına kaynaklık ettiği söylenebilir. Makalede her üç bölgenin halk inançları söz konusu çerçevede araştırılıp tespit edilmeye çalışılmıştır. İnanç ve âdetlerin tespitinde öncelikle literatür taraması yapılmış, veriler doküman analizi tekniğiyle toplanmış ve tespit edilen verilerin doğrulanmasında kaynak kişilerle karşılıklı görüşmeler yapılmıştır. Karşılıklı görüşmelerde kaynaklarda tespit edilen inançların halen geçerliliğini koruyup korumadığı sorgulanmış ve sonuçlar çalışmada belirtilmiştir. Çalışmanın amacı Kazak, Türkmen ve Kıbrıs Türklerinin halk inançlarını karşılaştırmak, bunların benzerlik ve farklılıklarını belirlemek ve bu inançları yorumlamaktır. Bu amaçtan yola çıkılarak yapılan incelemede Kazakistan ve Türkmenistan’da halk inançları ve âdetlerin birçoğunun halen yaygın olarak toplum hayatında etkisini sürdürdüğü, Kıbrıs Türklerinde ise bunların uygulanmasında zayıflamalar ve kaybolmalar olduğu belirlenmiştir. İncelemeler sonucunda inançların temelinde ağırlıklı olarak Türklerin inanmış olduğu eski dinler, inanç sistemleri ve İslamiyet’in bulunduğu görülmüştür

The phenomenon of belief has been among the most fundamental social needs of people from the oldest ages to date and played an essential role in shaping the cultures of nations throughout history. In the formation of Turkish cultural map, various religions, beliefs and belief systems have been influential. For example, in the oldest times, animatism, totemism, and later Shamanism and Sky God religion, and finally Islam, have played essential role in the shaping of culture and laid the foundations of folk beliefs. It can be said that in Kazakhstan, Turkmenistan and Northern Cyprus, which are determined as the study area of the research, especially animitism, totemism, Shamanism, Sky God religion and Islam served as the sources of folk beliefs. In this article, attempt was made to examine the folk beliefs of all three regions and determine them within this framework. In the determination of beliefs and customs, the literature was first searched, the data were collected by document analysis technique and mutual interviews were conducted with the source persons in verifying the data. During the interviews, it was questioned whether the beliefs found in the sources still maintain their validity and the results were stated in the study. The aim of this study is to compare the folk beliefs of Kazakh, Turkmen and Turkish Cypriots, to determine their similarities and differences and to interpret these beliefs. Based on this aim, it was determined that most of the folk beliefs and customs in Kazakhstan and Turkmenistan still have a widespread effect on the community life whereas their application in the Turkish Cypriots is weakened and disappeared. As a result of the analysis, it has been seen that the beliefs are predominantly based on the old religions, belief systems and Islam, which the Turks have believed